गांडूळखत कसे बनवावे

गांडूळखत कसे बनवावे ?

1. जागेची निवड:- जमीन समतल असावी पण व्हर्मीवाँश जमा करण्यासाठी जमीनला थोडा उतार असावा.
 गांडूळ खत तयार करताना तापमान २५-३५ डिग्री पर्यंत मर्यादित ठेवावे लागते, त्यासाठी गांडूळबेड शक्यतो सावलीत उभारावा.
 गांडूळबेडसाठी छप्पर असणे आवश्यक आहे.
 गांडूळबेड उभारण्यासाठी वापरण्यात येणारा बांबू योग्य प्रतीचा घ्यावा व त्यास वाळवी प्रतिबंधक रंग द्यावा.
 व्हर्मीवाँश जमा करण्यासाठी गांडूळबेडला एक विशिष्ट जाळी दिली आहे, तेथे खड्डा करून व्हर्मीवाँश जमा करण्याचे नियोजन करावे.

2. गांडूळबेड कसा भरावा ?
बांबूच्या मदतीने उभा केलेल्या बेडमध्ये ५-६ इंच जाडीचा बाँयोवेस्ट(निसर्गात उपलब्ध असलेला जैविक कचरा) मटेरीअलचा थर लावावा. बाँयोवेस्ट मध्ये पालापाचोळा, काडीकचरा, वाळलेले गवत, उसाची पाचट, केळीचे खांब इ. येतात. त्यावर ओले होईपर्यंत पाणी शिंपडावे
 त्यांनतर या थरावर ५-६ इंच जाडीचा दुसरा थर कुजलेले शेणखत, लेंडीखत, सेंद्रिय खत याचा द्यावा.
 त्यावर ओले होईपर्यंत पाणी शिंपडावे, अशाच पद्धतीने बेडच्या उंचीपर्यंत थर एकापाठोपाठ लावावे.
 गांडूळबेडमध्ये गांडूळ टाकण्याअगोदर बेडवर चार दिवस सारखे पाणी मारावे म्हणजे त्यातील गरमपणा नष्ट होईल.
 1 बेडवर 1 kg या प्रमाणात गांडूळ बेडवर सोडावेत.
 सर्व थर लावल्यानंतर त्यावर गोणपाट अंथरावे.
 चांगल्या प्रतीचे गांडूळखत मिळण्यासाठी ४५-६० दिवस लागतात. या दिवसांत गांडूळ बेडवर दिवसातून दोन वेळा पाणी शिंपडावे.

3. गांडूळखत वेगळे करण्याची पद्धत:
 गांडूळखत आणि गांडूळ वेगळी करताना उन्हामध्ये ताडपत्री अथवा गोणपाट अंथरून त्यावर खताचे ढीग करावेत. म्हणजे उन्हामुळे गांडुळे तळाशी जातील व गांडूळ आणि गांडूळखत वेगळे करता येईल.
 शक्यतो गांडूळखत वेगळे करताना कुडळी, टिकाव, फावडे, खुरपे यांचा वापर करू नये. जेणेकरून गांडूळांना इजा पोहचणार नाही.
 याव्यतिरिक्त दुसऱ्या पद्धतीप्रमाणे गादीवाफ्यावर तयार झालेला गांडूळ खताचा थर हलक्या हाताने गोळा करून घ्यावा व वाफ्यावर पुन्हा नवीन खाद्य टाकावे.
 या गांडूळ खतामध्ये गांडूळाची अंडी, त्याची विष्ठा आणि कुजलेले खत यांचे मिश्रण असते. असे खत शेतामध्ये वापरता येते.
 निरनिराळ्या पिकासाठी हे खत हेक्टरी पाच टन प्रतिवर्ष जमिनीत टाकावे.

4. व्हर्मीवाँश जमवण्याची पद्धत:
 बेडच्या एका बाजूला व्हर्मीवाँश जमा करण्याची विशिष्ट सोय दिलेली आहे.
 गांडूळबेड उभारल्यानंतर १० दिवसांनंतर व्हर्मीवाँश जमा करण्यास सुरुवात करावी.
 व्हर्मीवाँश जमा करण्याजागी एक बादली कायम असू द्यावी.
 गांडूळ शरीरातून सतत ‘ कोलाँमिक फ्लुइड ’ नावाचा पिवळसर स्राव बाहेर सोडत असतो. हा स्राव वंगणाचे काम करतो. त्यामुळे गांडूळाची हालचाल सुलभ होते.
 ह्या स्रावात बुरशीनाशक गुणधर्म असतात.
 सदर स्रावात नत्र-१.३२�स्फुरद-०.७२� पालाश-०.६५�सते. शिवाय पीकवाढीस लागणारी इतर सूक्ष्म अन्नद्रव्य सुद्धा असतात.

5. व्हर्मीवाँश वापरण्याचे फायदे:
 पिकावरील बुरशीचा नाश होतो.
 नत्र, स्फुरद, पालाश व सूक्ष्म अन्नद्रव्ये उपलब्ध स्वरुपात असल्यामुळे पिक जोमदार वाढते.
 किटकनाशकावरील व खताचा खर्च कमी होतो.
 घरगुती द्रव्य बाजारभावापेक्षा ९० टक्क्यांनी स्वस्त पडते.
व्हर्मीवाँश सर्वत्र वापरता येते. सर्वसाधारणपणे पिकाच्या वाढीच्या कालावधीत व्हर्मीवाँशच्या दोन फवारण्यामधील अंतर १० ते १५ दिवसाचे असावे. हंगामी पिकासाठी ३ ते ४ फवारण्या तर वार्षिक पिकासाठी ५ ते ६ फवारण्या कराव्यात.
व्हर्मीवाँशच्या फवारणीमुळे कोणतेही दुष्परिणाम होत नसल्याने त्याचा वापर वरचेवर केला तरी चालतो.

​
कृपया हा संदेश सर्व शेतकरी बांधवा पर्यंत पोहचवा.

धन्यवाद
​एकमेका साह्य करू अवघे धरू सुपंथ​
अधुनिक शेतीला पर्याय नाही.